Wysokość odsetek ustawowych – zmiany 2016 | Kancelaria Radców prawnych Szczecin

W naszym prawie funkcjonują trzy rodzaje odsetek ustawowych:

odsetki od sumy pieniężnej, które należą się wierzycielowi za możliwość korzystania z jego kapitału, w związku np. z zawartą umową pożyczki,
odsetki za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, których może żądać wierzyciel od dłużnika z tytułu opóźnienia się przez dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego,
odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych, które mogą być naliczone przez wierzyciel dłużnikowi, który opóźnił się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, przy czym transakcja była zawarta w tzw. obrocie profesjonalnym. Transakcja handlowa to umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony (przedsiębiorcy, osoby wykonujące wolny zawód i inni) zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.

Pierwsze dwa rodzaje odsetek uregulowane są w Kodeksie cywilny, zaś odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych – w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. poz. 403, z późn. zm.). Należy pamiętać, że przepisy ustawy stanowią lex specialis wobec uregulowań Kodeksu cywilnego.

Do końca 2015 r. odsetki od sumy pieniężnej i za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, zgodnie z postanowieniami art. 359 § 3 K.c. oraz art. 481 § 2 w zw. z art. 359 § 3 K.c., były naliczane według stawki, która była określana w rozporządzeniu Rady Ministrów. Ostatnio wynosiła ona 8% w stosunku rocznym.

Natomiast odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych były ustalane w wysokości odsetek za zwłokę określanej na podstawie art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej, czyli wynosiły one dokładnie tyle, ile odsetki od zaległości podatkowych. Ostatnio było to 8% w stosunku rocznym, czyli tyle samo co w przypadku odsetek uregulowanych w Kodeksie cywilnym. Stawka ta była ogłaszana w obwieszczeniu Ministra Finansów.

1 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1830). W związku z czym, od 1 stycznia 2016 zmieniły się zasady ustalania odsetek ustawowych. Obecnie mają one zależeć od stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ilości punktów procentowych określonej w przepisach Kodeksu cywilnego i ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

Wobec powyższego, do stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego (która na dzień 5 marca 2015 r. wynosi 1,5%) należy dodać:

3,5 punktów procentowych w przypadku odsetek od sumy pieniężnej (art. 359 §2 K.c.),
5,5 punktów procentowych w przypadku odsetki za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego (art. 481 § 2 K.c.),
8 punktów procentowych w przypadku odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych (art. 4 pkt 3 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych).

Obecnie zatem odsetki ustawowe wynoszą:

5% – odsetki od sumy pieniężnej, zaś odsetki maksymalne nie mogą przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych (na dziś jest to 10%),
7% – odsetki za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, zaś maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może przekraczać dwukrotności podstawowej wartości odsetek za opóźnienie (na dziś strony umowy nie mogą ustalić wyższych odsetek za nieterminową płatność jak 14%),
9,5% – odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Zgodnie z art. 55 ustawy nowelizacyjnej, do transakcji handlowych zawartych przed dniem 1 stycznia 2016 r. stosuje się przepisy dotychczasowe. W przypadku transakcji handlowych zawieranych w wyniku przeprowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907, z późn. zm.), wszczętych przed dniem 1 stycznia 2016 r., stosuje się również przepisy dotychczasowe.